Kattenbak tips

Katten zijn van nature zeer schoon, kieskeurig en gevoelig voor geurtjes. Wat de ene kat fijn vindt, vindt de andere kat juist verschrikkelijk. Zo ook als het gaat om de kattenbak.

Maar wat zijn geschikte kattenbakken, welke vulling kiest u en op welke plaatsen zet u de bakken neer? Een goede kattenbak is heel belangrijk voor de gezondheid en het welzijn van uw kat. Het helpt stress en ongewenst gedrag, zoals buiten de bak plassen, te voorkomen.

In dit document vindt u daarom praktische kattenbak tips, van aanschaf tot schoonmaak.

Hoeveel kattenbakken zijn er nodig?

Zorg voor minimaal één kattenbak extra ten opzichte van het aantal katten in huis.* Reken zowel binnenkatten als buitenkatten hierin mee. Zo heeft elke kat altijd een veilige plek en verkleint u de kans op stress en ongelukjes in huis.

* Dit is een stelregel; de werkelijkheid is iets minder zwart-wit:

• Als katten tot dezelfde sociale groep behoren, dan willen ze meestal wel eenzelfde kattenbak gebruiken. Een sociale groep betekent dat de katten vaak alles samen doen: samen eten, samen spelen, samen wassen, tegen elkaar aan (!) slapen. Voor twee katten kunt u dan dus volstaan met (minimaal) twee kattenbakken.
• Behoren katten niet tot dezelfde sociale groep, dan willen ze hun kattenbak over het algemeen echt niet delen. Het niet tot dezelfde sociale groep behoren betekent niet dat de katten vechten, ze hebben gewoon voorkeur voor meer afstand tot elkaar. Vaak is dat in multi-cat huishoudens het geval. Voor twee katten heeft u dan dus minimaal drie kattenbakken nodig.

Wat is de beste plaats voor een kattenbak?

Plaats kattenbakken niet naast elkaar, maar verspreid ze over verschillende delen van het huis. Zo voorkomt u dat uw kat ze als één grote bak ziet.

Zorg ervoor dat elke kattenbak op een rustige, beschutte plek staat. Dus uit de loop en zonder zicht van buurkatten via ramen of deuren.

Zet kattenbakken nooit naast voer- of drinkbakjes, want katten eten en drinken liever niet waar ze hun behoefte doen (en omgekeerd).

Hoe groot moet een kattenbak zijn?

Veel kattenbakken zijn te klein, waardoor de kat de bak niet graag gebruikt. Kies een ruime (XL of XXL) bak waarin uw kat zich makkelijk kan omdraaien en kan graven zonder tegen de wanden te botsen.

Begint u met een kleine bak voor uw kitten? Laat de kattenbak dan meegroeien met uw kat.

Ga ongeveer uit van een kattenbak met een lengte van 1,5x de lengte van uw kat (van neus tot aan de basis van de staart). Kies het liefst voor een rechthoekige kattenbak; deze is ruimer dan een driehoekige of ovalen bak.

Voorbeeld: Heeft u een grote Maine coon of Noorse boskat, reken dan op echt een heel forse bak (dus niet zo’n veel te kleine bak als op onderstaande foto)! Is het niet verkrijgbaar in een dierenwinkel, maak dan zelf een passende bak. Bijvoorbeeld door een grote plastic opbergbox waar u een zijkant deels wegsnijdt om een lage instap te maken. Pas wel op dat er geen scherpe randen ontstaan of plak ze af met stevige tape).

Welk type kattenbak: open of gesloten?

Ongeveer de helft van de katten wil een open kattenbak, de andere helft wil juist een overdekte bak. Probeer beide opties uit om te zien wat uw kat het prettigst vindt.

Voor- en nadelen van een open kattenbak:

• De kat kan makkelijker weg bij ’gevaar’.
• De bak is meestal makkelijk toegankelijk en er is meer ruimte voor de kat.
• De kattenbakgeur verspreidt zich sneller door de kamer: fijner voor de kat, maar minder fris voor de eigenaar.
• De bak voelt minder beschut aan voor de kat. Dit is (grotendeels) op te lossen door het kiezen van een beschutte plaats van de bak. Bijvoorbeeld achter een kastje of achter een grote kamerplant.
• Er komt sneller meer troep rond de kattenbak te liggen. Bij katten die staand plassen, komt de urine vaker buiten de bak terecht.

Voor- en nadelen van een gesloten / overdekte kattenbak:

• De bak voelt beschut aan. Toch voelen sommige katten zich daardoor juist onveilig, omdat er maar één uitgang is. Een andere kat kan dan bijvoorbeeld voor de opening gaat zitten.
• De instap kan te hoog en/of te krap zijn.
• Een kattenluikje/deurtje op de bak wordt vaak niet op prijs gesteld door de kat.
• De kat heeft minder ruimte in een gesloten bak.
• De kattenbakgeur blijft hangen in een overdekte bak (dit is nog sterker het geval als de kattenbak een kattenluikje heeft): fijn voor de eigenaar, maar niet voor de kat.
• De troep rond de kattenbak blijft meestal veel meer beperkt, doordat de wanden de opgegraven kattenbakvulling tegenhouden.

Zelfreinigende kattenbak

Zelfreinigende kattenbakken winnen snel aan populariteit, vooral omdat ze het onderhoud voor de eigenaar een stuk makkelijker maken. Toch kunnen deze bakken voor sommige katten juist problemen veroorzaken. Ze maken vaak onverwachte geluiden of bewegingen tijdens het schoonmaakproces. Hierdoor kunnen katten schrikken, wat hun plas- of poepgedrag kan verstoren.

Daarnaast zijn veel zelfreinigende modellen aan de kleine kant, waardoor katten er niet goed in kunnen draaien of graven. De kat kan daardoor de bak gaan vermijden, waardoor ongelukjes buiten de bak kunnen ontstaan.

Extra aandacht voor de ‘senioren’ kattenbak

Heeft u een oudere kat in huis, zorg dan voor extra kattenbakken: op iedere verdieping waar de kat komt minimaal één kattenbak. Op een rustige, beschutte, maar voor uw oudere kat wel goed bereikbare plaats. Op die manier kan uw kat op tijd bij de bak komen, óók als hij wat strammer is door artrose, als hij meer plast door bijvoorbeeld een slechtere nierfunctie of als hij de weg een beetje kwijt is door dementie.

Tip: Met de volgende tips maakt u de kans nog groter dat uw senior kat voor zijn behoefte de kattenbak blijft gebruiken en niet de rest van het huis:

• Kies voor écht ruime kattenbakken waar uw kat zich makkelijk in om kan draaien.
• Zorg voor een lage en ruime instap, zodat uw kat zonder pijn de kattenbak in en uit kan gaan! Veel ‘gewone’ kattenbakken hebben een te hoge en/of krappe instap voor een kat met artrose. U kunt ook een laag, stevig opstapje voor de kattenbak te zetten.
• Ga voor een kattenbak zonder luikje/klapdeurtje, want senior katten vinden dat vaak pijnlijk en/of eng als ze ouder worden.
• Kies voor een hoge achterwand van de kattenbak. Daarmee maakt u de kans op het per ongeluk net buiten de bak plassen of poepen een stuk kleiner (als het hurken door artrose bijvoorbeeld niet goed meer lukt).
• Gebruik zachte, liefst klontvormende kattenbakvulling die prettig aanvoelt aan de poten.

Wat voor typen kattenbakvulling zijn er?

Er zijn tegenwoordig heel veel soorten kattenbakvulling verkrijgbaar, Let bij uw keuze op klontvorming, structuur, geur van de vulling, stoffigheid, binding van vieze geurtjes, houdbaarheid en prijs. Onderstaand vindt u de meest voorkomende typen:

Klei / klonterende bentoniet vulling

Veel katten lijken het zanderige klei gevoel fijn te vinden, waarschijnlijk omdat het het meest op de natuurlijke situatie lijkt. Deze vulling is populair omdat het vocht heel goed absorbeert. Door de klontvorming zijn natte plekken en ontlasting makkelijk uit de bak te scheppen. Wel zo hygiënisch, waardoor de kat de bak blijft gebruiken (katten houden niet van een natte of vieze bak!).

Ook is met klontvormende vulling goed te zien hoeveel uw kat plast. Dat geeft belangrijke informatie over zijn gezondheid. Zo zal een kat met een chronische nierziekte, suikerziekte of een te hard werkende schildklier bijvoorbeeld veel meer plassen (aandoeningen die vaak voorkomen, zeker bij wat oudere katten!).

Nadeel is dat dit type vulling erg stoffig kan zijn.

Silica vulling

Silica-korrels houden geurtjes meestal uitstekend vast. Ook gaat deze vulling lang mee. Traditionele silica kattenbakvulling is niet klontvormend, maar tegenwoordig zijn er ook varianten op de markt die wél klontvormend zijn.

Nadeel is dat sommige katten de harde kristallen onprettig vinden aanvoelen. Ook kunnen bepaalde soorten veel fijn silicastof afgeven. Silica is duurder dan bijvoorbeeld bentoniet.

Vullingen van hout, papier of pellets

Vullingen van hout, papier of pellets stuiven weinig en zijn daardoor geschikt voor katten met luchtwegproblemen. Ze zijn vaak goedkoper dan bovengenoemde vullingen (al moet de bak ook veel vaker worden verschoond).

Nadeel is dat deze vullingen meestal niet klonteren, waardoor het de geur niet zo goed absorbeert en het minder makkelijk schoonmaakt. Katten kunnen de bak daardoor sneller vermijden. Ook verschilt de geur van de kattenbakvulling zelf per merk. Sommige houtsoorten kunnen een geur afgeven die door katten niet wordt gewaardeerd. Een (senior) kat met artrose vindt harde houten kattenbakvulling meestal heel onprettig, omdat dit pijn doet aan zijn pootjes.

Plantaardige kattenbakvulling

Plantaardige soorten vulling, zoals tarwe, walnoot, tofu en dergelijke, kunnen qua gebruik vergelijkbaar zijn met klei: soms klonteren ze goed.

Wel zijn ze gevoeliger voor vocht tijdens opslag, waardoor de vulling in de zak kan gaan schimmelen. Maïs kattenbakvulling is om die reden dan ook minder verstandig om te gebruiken. Daarin kan het giftige aflatoxine ontstaan. Plantaardige kattenbakvullingen zijn in de regel ook een stuk duurder dan de andere typen vulling.

Kattenbakvulling met een speciale functie

Tegenwoordig bestaat er ook kattenbakvulling die verkleurt als er bloed in de urine zit. Dit kan bijvoorbeeld handig zijn bij katten die regelmatig last hebben van een door stress veroorzaakte blaasontsteking.

     Waardoor ontstaat het verschil in prijs?

Sommige grondstoffen (zoals bewerkte silica of speciale plantaardige producten) zijn simpelweg duurder dan massaal gewonnen bentoniet.

Daarnaast investeert een deel van de merken in extra technieken, bijvoorbeeld optimale klontvorming of toevoeging van geurbinders of antibacteriële coatings. Dat maakt de kattenbakvulling duurder om te produceren.

Ook op merkniveau is er verschil: grote massamerken kunnen de prijs verlagen door schaalgrootte, maar soms zorgt een bekend merk en marketing juist ook voor een hogere prijs. Kleinere productielijnen voor minder gebruikte kattenbakvullingen (bijv. tofu of walnoot) hebben hogere kosten per eenheid.

Tip: Vergelijk niet alleen de prijs per kilo, maar ook het verbruik per week en hoe lang een zak meegaat! Zo kan een dure zak in gebruik tóch goedkoper zijn, omdat u de kattenbak minder vaak volledig hoeft te verschonen — reken dus liever in “week- of maandkosten” dan in “prijs per zak”.

Welke kattenbakvulling kiest u?

Het allerbelangrijkste:

• Probeer vooral uit wat uw kat fijn vindt; dat verschilt nou eenmaal per kat. U kunt een aantal kattenbakken naast elkaar zetten met verschillende soorten vulling (een soort ‘buffet’) en kijken waar uw kat voor kiest.
• Kies uiteraard iets dat past binnen uw budget. Reken daarbij met de prijs die u per week of maand kwijt bent (in plaats van te kijken naar de productprijs).
• Zorg altijd voor een voldoende dikke laag kattenbakvulling van minimaal 3 centimeter dik.
• Houd de kattenbak goed schoon.

Tip: Een zanderig aanvoelende en klontvormende kattenbakvulling zonder parfum (!) is vaak heel geschikt en wordt door veel dierenartsen en gedragsspecialisten aangeraden. Veel katten verkiezen dit type vulling. Het is gemakkelijk uit te scheppen als het nat wordt. Hierdoor is de kattenbak goed droog, schoon en geurvrij te houden, iets wat iedere kat belangrijk vindt. Ook is goed te zien hoeveel urine en ontlasting uw kat produceert.

Heeft uw kat artrose? Kies dan zeker voor een zachte kattenbakvulling. Dit voelt fijner aan voor zijn pijnlijke pootjes. Lees hier u hoe u artrose bij uw kat herkent.

Heeft uw kat (of uzelf) luchtwegklachten zoals astma of zijn er jonge kittens in huis? Kies dan het liefst voor een stofarme of stofvrije kattenvulling (dit wordt meestal op de verpakking aangegeven). Bijvoorbeeld hout, papier, pellets of een plantaardige variant die weinig stof afgeeft.

Stof is bij andere typen kattenbakvulling overigens wel wat te verminderen door de kattenbak regelmatig volledig leeg te halen en schoon te maken. Op die manier voorkomt u dat er onderin de bak een laag stof ontstaat die wordt omgewoeld als de kat graaft. Maak de kattenbak voorzichtig schoon, dat vermindert de hoeveelheid stof die vrijkomt. U kunt eventueel ook een mondkapje dragen als u bezig bent met stoffige kattenbakvulling.

     Kunt u wisselen van type kattenbakvulling?

Katten zijn nou eenmaal gewoontedieren én ze zijn kritisch. Vindt uw kat de textuur of geur van de kattenbakvulling niet fijn of verandert u plotseling van soort? Dan kan uw kat stress krijgen, de bak gaan mijden en/of in huis gaan plassen.

Meer hierover leest u in de praktisch documenten Stress bij de kat en Sproeigedrag en onzindelijkheid bij katten.

Als u van type vulling wilt wisselen, meng dan het liefst een tijd lang (soms enkele weken) de oude en nieuwe vulling door elkaar, zodat uw kat rustig kan wennen. Of zet tijdelijk twee bakken met verschillende vullingen in de buurt van elkaar en kijk welke hij kiest.

Vertoont uw kat daarbij tekenen van stress, aarzelt hij voordat hij op de bak gaat, of wil hij helemaal niet meer op de bak? Ga dan eerst terug naar de situatie / kattenbakvulling waarop het goed ging en probeer daarna langzaam een andere variant.

Kattenbak don’ts!

Iedere kat heeft zo zijn eigen voorkeur: de één houdt van fijne korrels, de ander juist van grovere. Wat de een vindt stinken vindt de ander best oké. Maar als het gaat om kattenbakken, dan zijn er een paar absolute no-go’s, dingen die de meeste kat verschrikkelijk vinden:

X  Geparfumeerde kattenbakvulling of geurverfrissers bij de kattenbak

Dit is geen goed idee! Het ruikt voor mensen misschien lekker, maar veel katten vinden parfum in hun toilet ronduit vervelend en kunnen daardoor buiten de bak gaan plassen. Ook kan het irriterend werken op hun luchtwegen, ogen en soms huid.

Oplossing: Houd u niet van de geur van een vieze kattenbak? Uw kat ook niet, dus dan is vaker uitscheppen en schoonmaken toch de beste manier.

X  Plastic ‘liners’ op de bodem van de bak

Dit is voor u misschien wel fijner schoonmaken, maar de meeste katten vinden het verschrikkelijk als hun nagels erin blijven haken tijdens het graven. Dan schiet ook alle kattenbakvulling (inclusief ontlasting) opeens door de lucht. Voor een kat een reden om de kattenbak nooit meer te gebruiken!

X  Een vieze of vochtige kattenbak

Omdat katten heel goed kunnen ruiken en zichzelf graag goed schoon houden, willen ze het liefst een schone kattenbak. Is de bak naar hun mening te nat of ligt er al een drolletje in, dan is de kans groot dat ze hun behoefte ophouden (wat voor blaasproblemen kan zorgen) of dat ze het buiten de bak gaan doen. Ook kan het opvallen dat ze hun behoefte nog wel in de bak doen, maar niet in de bak willen staan en/of graven (te zien bij de Siamees hieronder!).

Oplossing: Zo snel mogelijk de vieze plekken uit de bak scheppen en regelmatig de hele bak schoonmaken. Zorg natuurlijk ook voor de extra kattenbak die in ieder huishouden aanwezig moet zijn.

Hoe maakt u de kattenbak schoon?

Katten gaan écht niet graag op een gebruikte kattenbak, dus houd de kattenbakken zo schoon mogelijk.

     Hoe vaak schoonmaken?

• Schep minimaal 1-2 keer daags vieze plekken uit de bak.
• Gebruikt u niet-klontvormende kattenbakvulling? Verschoon de bak dan iedere week helemaal en was de bak grondig.
• Gebruikt u klontvormende kattenbakvulling? Verschoon de bak dan minimaal iedere 2-4 weken helemaal en was de bak grondig.
• Plast of poept uw kat vaker of meer dan u van hem gewend bent (nattere kattenbak / meer klontjes per dag)? Schep de bak dan vaker per dag uit en maak de bak vaker schoon.

     Gebruikte kattenbakvulling = restafval !

Kattenbakvulling met kattenontlasting hoort NIET bij het GFT-afval, op de composthoop of door het toilet gespoeld … OOK NIET als het product “biologisch afbreekbaar” is.

Kattenpoep kan namelijk ziekteverwekkers bevatten, ook als uw kat niet ziek is. Bijvoorbeeld parasieten zoals Toxoplasma, Giardia, Cryptosporidium of spoel- of lintwormen, maar ook bepaalde bacteriën (zoals Yersinia enterocolitica en Campylobacter jejuni). Hier kunnen mensen ziek van worden (het zijn zoönosen).

Deze ziekteverwekkers overleven composteerprocessen en vormen dan dus een risico voor dier én mens.

Kortom: afvoer van gebruikte kattenbakvulling moet altijd via het restafval!

     Met welk schoonmaakmiddel?

U kunt de kattenbak het beste reinigen met heet water en een biologisch schoonmaakmiddel. Let op dat het middel ongeparfumeerd is en geen etherische oliën bevat!

Veilige voorbeelden:

• Biologisch afwasmiddel
• Biologische allesreiniger
• Natuurazijn 1 op 1 verdund met heet water (even laten inwerken)
• Baking soda (even laten inwerken in heet water)

Spoel de bak na het schoonmaken grondig uit en droog hem goed voordat u er nieuwe kattenbakvulling in doet.

Pas op: sommige desinfectiemiddelen, zoals Dettol® en andere producten met fenolen (zoals chloorxylenol), kunnen schadelijk zijn voor katten. Dat zijn vooral middelen die troebel / melkachtig worden als ze met water in aanraking komen. Ook chloor (bleekmiddel) kan schadelijk zijn. Bekijk het artikel over giftige stoffen voor katten voor meer informatie.

     Mag u de kattenbak schoonmaken als u zwanger bent?

Zwangere vrouwen kunnen via kattenontlasting besmet raken met Toxoplasma, een parasiet die schadelijk kan zijn voor het ongeboren kind. Volgens het RIVM is het daarom het beste als iemand anders de kattenbak schoonmaakt. Moet u het zelf doen, draag dan handschoenen en verschoon de bak dagelijks, omdat de parasiet pas na ongeveer één dag besmettelijk wordt.