Artrose bij katten

Rent en speelt uw kat minder? Gaat het springen minder soepel of aarzelt uw kat voordat hij ergens op of vanaf springt? Doet hij er langer over om een trap op of af te lopen? Wil hij minder graag naar buiten? Heeft hij vaker een slecht humeur? Dan kan hij last hebben van pijn door artrose. Gelukkig is daar wat aan te doen!

Wat is artrose?

Artrose is een belangrijke gewrichtsaandoening die heel veel voorkomt bij katten. Artrose is een vorm van slijtage van de gewrichten. Het is één van de belangrijkste oorzaken van chronische (langdurig aanwezige) pijn. Het kraakbeen in het gewricht wordt dunner en onregelmatig. Hierdoor bewegen de botten minder soepel en kunnen ze tegen elkaar gaan schuren. Dat veroorzaakt pijn, stijfheid en soms een dikker gewricht. Ook kan er extra bot aangemaakt worden, wat de beweging verder beperkt.

Hoe vaak komt artrose voor?

Bij katten komt artrose ontzettend vaak voor. Meer dan 90% van de katten ouder dan 11 jaar heeft er last van en ook bij jongere katten wordt artrose gezien. Toch wordt artrose vaak niet herkend, omdat katten hun pijn goed verbergen.

De elleboog, heup, knie en schouder zijn het vaakst door artrose aangetast. Verder wordt ook de (lage) rug bij katten vaak stijver door een vorm van slijtage (spondylose).

Welke katten krijgen artrose?

Artrose kan bij iedere kat en op iedere leeftijd voorkomen. Er zijn verschillende oorzaken en risicofactoren, zoals:

• Leeftijd: de kans op artrose wordt steeds groter naarmate de kat ouder wordt.
• Overgewicht: door extra belasting van de gewrichten geeft obesitas geeft een 5x groter risico op artrose.
• Trauma: bijvoorbeeld na een val of breuk.
• Infectie: gewrichtsontsteking leidt tot schade.
• Levensstijl: een kat die zijn hele leven enorm veel springt, heeft meer kans op gewrichtsslijtage dan een kat die altijd rustig beweegt.
• Genetische afwijkingen: bijvoorbeeld heupdysplasie of patellaluxatie (losse knieschijf).
• Sommige rassen hebben een hoger risico op artrose, zoals de Maine Coon, Pers, Siamees, Bengaal, Abessijn, Devon Rex en Schotse vouwoorkat.

Hoe herkent u artrose bij uw kat?

Katten zijn meesters in het verbergen van pijn en ongemak. Ze laten meestal niet of nauwelijks zien dat ze zich niet lekker voelen. Ze passen hun gedrag gewoon aan om pijn te vermijden. Daardoor worden klachten bij katten vaak laat ontdekt. Toch zijn er veel signalen waarmee u artrose bij uw kat kunt herkennen.

     Artrose: een eerste checklist ​

​Bij katten met pijn door artrose valt het volgende vaak op, als je er tenminste op let.

1. Omhoog springen lukt minder goed (het gaat fout of gaat via een tussenstap) of uw kat aarzelt eerst.
2. Omlaag springen lukt minder goed (het gaat fout of gaat via een tussenstap) of uw kat aarzelt eerst.
3. Trap op lopen gaat moeizamer, ziet er anders uit en duurt langer (met tussendoor even pauze).
4. Trap af lopen gaat moeizamer, ziet er anders uit en duurt langer (met tussendoor even pauze).
5. Uw kat rent minder of anders dan voorheen.
6. Uw kat speelt of jaagt minder.

Ziet u een of meer van deze veranderingen bij uw kat? Dan is het verstandig om naar de dierenarts te gaan!

     Artrose: het hele plaatje ​

Bovenstaande is slechts een simpele, eerste checklist. Artrose kan zorgen voor veel meer veranderingen bij een kat. Ook verschilt het beeld per kat. Herkent u iets van onderstaande punten bij uw eigen kat? Dan kan het zijn dat uw kat artrose heeft.

Verandering in gedrag of humeur

• De kat kan prikkelbaarder of chagrijniger zijn bij aanraken of optillen.
• Ook contact met andere dieren kan tot irritatie leiden.
• Katten met artrose trekken zich vaak meer terug en vermijden contact met mensen of andere huisdieren.​ Soms worden ze juist extra aanhankelijk.

Minder actief

• De kat brengt meer tijd slapend of rustend door.
• De kat beweegt minder en op een rustiger tempo.
• De kat springt minder vaak op (hoge) meubels of ervan af.
• De kat gebruikt een tussenstapje om op een bed, vensterbank, aanrecht of in een klimpaal te komen.
• De kat kiest andere, makkelijker bereikbare plekken om te zitten of liggen.
• Buitenkatten jagen of verkennen minder vaak hun omgeving. Ze blijven dichter in de buurt en komen minder vaak met een prooi thuis.
• Buitenkatten kunnen ook meer binnen blijven, omdat het pijnlijk is om door het kattenluik te kruipen.

Stijfheid of kreupelheid

• De kat beweegt stijf. Vooral na slapen of rusten, wat startkreupelheid wordt genoemd, die verbetert na wat beweging (‘warm draaien’).
• Het springen op meubels en er vanaf gaat minder soepel en soms zelfs fout en de kat aarzelt vaker.
• Traplopen gaat langzamer en kost meer moeite. De kat aarzelt, loopt op een andere manier dan voorheen en/of pauzeert een of meerdere keren.
• Soms is er echt sprake van mank / kreupel lopen.

Andere houding

• De kat slaapt en rust in een andere houding: vaker in stijve, ongemakkelijke houdingen in plaats van ontspannen opgerold.
• De kat ligt met een knuffel of kussentje tussen zijn achterpoten.
  • Katten doen dit meestal om de pijn in hun heupen te verminderen. Vooral vaak bij grote katten met heupdysplasie, een aandoening waar onder andere Maine coons vaak last van hebben.
• De kat staat anders.
  • Een kat met rugpijn kan met een wat bollere rug staan en minder met zijn staart omhoog staan en lopen.
  • Een kat met pijn in zijn ellebogen staat meestal met zijn ellebogen wijder (zoals een bulldog) en met zijn voetjes juist wat smaller in een V-vorm. Dat is te zien op deze foto.

Kattenbak problemen

• Buiten de bak plassen of poepen.
• Door pijnlijke, stijve gewrichten kan de kat de kattenbak niet op tijd halen.
• De kat kan moeite hebben om de kattenbak in en uit te gaan, vooral als de bak een hoge instap heeft en/of als het een kleine kattenbak is.
• Het hurken lukt door pijn en stijfheid minder goed, waardoor de kat blijft staan en daarbij net over de achterrand van de bak plast of poept.
• Het kattengrit doet pijn aan de toch al pijnlijke pootjes (vooral bij niet-klontvormend kattengrit), waardoor de kat niet graag op de bak gaat.
• Constipatie / obstipatie: verstopping komt bij oudere katten regelmatig voor.
• Door een stijve en/of pijnlijke rug en poten kan poepen lastig zijn, waardoor de kat het langer ophoudt. De ontlasting wordt dan steeds droger en komt er steeds moeilijker uit.
• Uitdroging komt ook vaak voor als oorzaak van obstipatie bij oudere katten (bijvoorbeeld door chronische nierziekte).

Onverzorgde vacht

• Door pijn en stijfheid kan de kat zichzelf minder goed wassen, met als gevolg een klitterige en/of onverzorgd uitziende vacht. De kat op deze foto heeft zichzelf al een tijd niet gepoetst en aarzelt ook om de trap op te gaan, een ander symptoom van artrose.

• Sommige katten likken juist extreem veel op pijnlijke plekken en kunnen daar kale plekken krijgen.
• Let op: een kat met artrose kan andere houdingen aannemen tijdens het wassen. Waar hij vroeger bijvoorbeeld altijd zijn achterpoot in zijn nek legde, doet hij dat nu niet meer.

Te lange nagels

• Door minder bewegen en minder gebruiken van een krabpaal (als gevolg van pijn door artrose) slijten de nagels minder goed af. De nagels van oudere katten zijn ook nog eens dikker en trekken minder makkelijk in. Ze kunnen bij katten met artrose daarom makkelijk te lang worden en in de voetzool gaan ingroeien. Dit geeft extra pijn en de kat kan kreupel gaan lopen en/of aan zijn voetjes gaan likken of bijten.
• Er klinkt een tikkend geluid van de nagels op harde oppervlakken.
• De nagels blijven haken in kleedjes en tapijten.

     Herkent u pijn bij uw kat?

Hoe gedraagt een kat met pijn zich? Hoe beweegt hij zich? Hoe is zijn gezichtsuitdrukking? In ons artikel over Pijn herkennen bij katten leert u waar u op moet letten.

Uw dierenarts kan u ook helpen met het herkennen en scoren van pijn bij uw kat. Pijnscorekaarten en vragenlijsten zijn daarbij handig.

Wanneer is het verstandig om naar de dierenarts te gaan?​

Twijfelt u of uw kat pijn heeft of merkt u één of meer van bovenstaande signalen op? Neem dan contact op met uw dierenarts. Ook subtiele veranderingen kunnen heel belangrijk zijn! Hoe eerder u erbij bent, hoe beter het is voor uw kat.

Tip: maak thuis korte filmpjes van uw kat – bijvoorbeeld bij het traplopen of springen. In de dierenkliniek laat een kat vaak minder goed zien wat er thuis gaande is.

Hoe stelt de dierenarts de diagnose artrose? ​

De dierenarts kan u voorafgaand aan het consult vragen om een vragenlijst over artrose in te vullen. De dierenarts bespreekt de veranderingen die u heeft opgemerkt, want wat uw kat thuis laat zien is heel belangrijk.

Daarna onderzoekt de dierenarts uw kat zorgvuldig. Soms worden röntgenfoto’s gemaakt om andere oorzaken uit te sluiten of om te zien hoe ernstig de artrose is. Soms worden ook bloed- of urineonderzoeken gedaan om andere aandoeningen uit te sluiten of om te bepalen welke medicijnen veilig gebruikt kunnen worden.

Een proeftherapie met een pijnstiller kan worden ingezet. Door voor en tijdens deze proefperiode een dagboekje bij te houden en filmpjes te maken van uw kat, is het makkelijker om te beoordelen of de pijnstilling echt effect heeft.​

Wat is de invloed van lichaamsgewicht op artrose?

Een gezond gewicht is van groot belang bij artrose. Katten met overgewicht hebben meer last van hun gewrichten, en dat heeft twee oorzaken:

• Zwaardere belasting: extra kilo’s zorgen voor meer druk op de gewrichten, waardoor de slijtage sneller toeneemt.
• Ontstekingsbevorderende vetcellen: vetweefsel maakt stoffen aan die ontstekingen stimuleren, ook in de gewrichten. Daardoor kan artrose ontstaan of verergeren, zelfs in gewrichten die weinig gewicht dragen.

Om in te schatten of uw kat op het juiste gewicht is, kunt u de Kat Maat-o-meter gebruiken. Door uw kat te vergelijken met de afbeeldingen en kenmerken van deze scorekaart, ziet u of uw kat te zwaar, te licht of prima op gewicht is.

Is uw kat te zwaar, bespreek dan met uw dierenarts hoe u hem veilig kunt laten afvallen. Zet uw kat dan niet zomaar op dieet – het is belangrijk dat hij wel alle voedingsstoffen krijgt die hij nodig heeft. Uw dierenartsenpraktijk kan helpen met een speciaal voedingsplan en regelmatige weegmomenten.

Een gezond gewicht vermindert de pijn, maakt bewegen makkelijker en zorgt ervoor dat medicijnen beter werken. Meer informatie leest u in het artikel Overgewicht bij de kat.

Kan de dierenarts iets aan artrose doen?

Hoewel veel oudere katten artrose hebben, is het geen normaal onderdeel van ouder worden waar uw kat maar mee moet leven. Wanneer u denkt dat uw kat artrose heeft, kunt u het beste naar de dierenarts gaan. Het is namelijk niet nodig dat uw kat chronisch pijn heeft! Dat geldt natuurlijk ook voor jongere katten waarbij u kenmerken van artrose ziet.

Artrose is niet te genezen, maar met pijnstilling kunt u ervoor zorgen dat uw kat weer prettig kan leven. Ook helpen bepaalde pijnstillers om de ontstekingen te verminderen. Pijnstilling is dus de belangrijkste behandeling van artrose en is belangrijk voor het welzijn van uw kat. Er zijn verschillende mogelijkheden voor pijnstilling, met ieder zijn voor- en nadelen, bespreek dit met uw dierenarts. 

Er wordt onderzocht welke voedingssupplementen artrose kunnen afremmen en/of de klachten van artrose kunnen verminderen. Van sommige supplementen, zoals omega-3 vetzuren, zijn de gunstige effecten duidelijk bewezen. Bij veel andere supplementen is nog meer onderzoek nodig. Bepaalde diëten zorgen voor duidelijke verbetering van de klachten van katten met artrose. Overleg met uw dierenarts welke producten zinvol zijn voor uw kat. 

Samen met pijnstilling kunnen fysiotherapie, massage en eventueel acupunctuur helpen om de spieren soepel te houden en de pijn te verlichten. Een goede dierfysiotherapeut kan u ook tips geven om uw kat thuis (stressvrij) zelf te ‘behandelen’.

In ernstige gevallen kan een operatie worden overwogen.

Wat kunt u zelf doen voor uw kat met artrose?

Naast pijnstilling door uw dierenarts kunt u zelf ook veel doen om het comfortabel te maken voor uw kat.

• Voorkom overgewicht
  • Overgewicht is heel schadelijk voor alle gewrichten (en geeft risico op andere problemen zoals suikerziekte), dus houd uw kat op een gezond gewicht.

• Zorg voor voldoende, maar rustige beweging
  • Stilstand is achteruitgang, dus beweging is belangrijk, maar wel op een rustige manier.
  • Speel iedere dag met uw kat, maar vermijd wilde sprongen of klimmen. Kijk hier voor tips.
  • Verspreid voer door uw huis, zodat uw kat ‘op jacht’ moet (wel op één verdieping, zodat uw kat geen trap hoeft te lopen).
  • Voerpuzzels zijn ideaal om uw kat op een rustige manier meer te laten bewegen én het stimuleert zijn hersenen (wat achteruitgang als gevolg van dementie kan verminderen).

• Maak alle basisbehoeften beter bereikbaar
  • Uw kat is minder mobiel, dus zorg dat uw kat op een makkelijke en veilige manier toegang heeft tot voedsel, water, kattenbakken, slaapplaatsen, fijne verstopplekjes, krabmogelijkheden en ingangen en uitgangen.

• Voorkom springen
  • Plaats opstapjes, trapjes of plankjes langs de muur naar favoriete plekken zoals de bank, vensterbank, kast of het bed. Let daarbij wel op dat deze opstapjes niet te smal, steil of glad zijn.

• Voorkom uitglijden
  • Loopt uw kat op gladde oppervlakken? Leg daar dan kleedjes of matjes neer om uitglijden te voorkomen. Met stijve gewrichten is het pijnlijk en moeilijk om jezelf in evenwicht te houden. Bovendien zorgt uitglijden voor nog meer gewrichtsschade en verergering van de pijn.

• Zorg voor extra comfort
  • Geef uw kat zachte, warme, beschutte ligplekken.
  • Liefst op hoogte, want katten houden van een goed overzicht en het geeft ze een veilig gevoel. Zorg er alleen wel voor dat ze makkelijk bereikbaar zijn voor uw kat.
  • Kou zorgt voor extra stijfheid en pijn, dus voorkom ook tocht op plaatsen waar uw kat graag ligt. Tip: veel katten houden van ‘iglo’-kattenmandjes waar ze zich fijn warm in kunnen terugtrekken.
         

• Extra aandacht voor de voer- en drinkbakken
  • Zorg voor meerdere voer- en met name drinkbakjes op rustige, beschutte, maar makkelijk bereikbare plaatsen.
  • Plaats de bakjes wat hoger, bijvoorbeeld door twee bakjes op elkaar te zetten. Zo hoeft uw kat niet te bukken; wel zo fijn als hij een pijnlijke nek, rug of pootjes heeft.

• Stimuleer het water drinken
  • Katten drinken vaak te weinig en dat is slecht voor hun blaas en nieren. Zeker bij bepaalde ontstekingsremmende pijnstilling voor artrose is het heel belangrijk dat uw kat voldoende drinkt om de nieren te beschermen. Probeer onderstaande tips:
  • Zet meerdere verschillende waterbakjes neer – katten houden van keuze!
  • Plaats een waterbakje nooit naast een voerbakje of kattenbak.
  • Gebruik ruime, ondiepe bakjes zodat hun snorharen de rand niet raken.
  • Een drinkglas of een gieter wordt meestal ook op prijs gesteld!
  • Stromend water is vaak favoriet – probeer eens een kattenfonteintje of laat af en toe de kraan druppelen.
  • Maak het water aantrekkelijker door er wat vocht van tonijn (op waterbasis) of gekookte kip aan toe te voegen. Tip: vries het vocht in als ijsblokjes (wel even markeren dat ze van de kat zijn!) en voeg elke dag eentje toe aan het water.

• Extra aandacht voor de kattenbakken
  • Zorg voor meerdere kattenbakken: uiteraard geldt 1 kattenbak voor iedere kat in huis, plus 1 extra. Zorg er bij katten met artrose daarnaast voor dat op iedere verdieping waar de kat komt minimaal één kattenbak staat.
  • Zet een kattenbak altijd op een rustige, beschutte, maar wel goed bereikbare plaats.
  • Kies voor echt ruime kattenbakken waar uw kat zich makkelijk in om kan draaien.
  • Zorg voor een lage instap, zodat uw kat zonder pijn de kattenbak in en uit kan gaan.
  • Door een hogere achterwand van de kattenbak maakt u de kans op het per ongeluk net buiten de bak plassen of poepen een stuk kleiner.
  • Gebruik zachte, liefst klontvormende kattenbakvulling die prettig aanvoelt aan de poten. Dit maakt de kans groter dat uw kat voor zijn behoefte de kattenbak blijft gebruiken en niet de rest van het huis.

• Help bij de verzorging van vacht en nagels
  • Borstel uw kat regelmatig, zo voorkomt u pijnlijke klitten. Heeft u een langharige kat die niet zo van borstelen houdt? Overweeg dan om naar een trimsalon te gaan.
  • Controleer regelmatig de nagels van uw kat en knip ze of laat dat doen bij uw dierenartsenpraktijk.
  • Zorg voor een krabmat (in plaats van of naast een krabpaal). Een kat met artrose zal namelijk nog wel willen krabben, maar vaak doet een normale (verticale) krabpaal pijn aan zijn rug en poten. Een horizontale krabmat/-plaat is voor uw kat dan veel fijner.

​

Wat is de prognose van artrose?

Artrose verdwijnt niet en wordt (langzaamaan) erger. Het is dan ook belangrijk om samen met uw dierenarts op te letten of uw kat nog voldoende kwaliteit van leven heeft. Gelukkig worden de meeste katten duidelijk actiever en vrolijker zodra de pijn onder controle is! Met de juiste behandeling én aanpassingen in huis kunt u het dagelijks leven van uw kat heel veel comfortabeler en leuker maken.